Is er te weinig zon onder 'het nieuws'?

Velen van ons hebben de gewoonte om dagelijks 'het nieuws' te volgen. Voor de meesten zal dat het reguliere nieuws zijn zoals bekende nieuwssites, het radio- of tv-journaal en kranten. Voor anderen zijn hun nieuwsbronnen wellicht (ook) wat wel wordt genoemd 'de alternatieve media'. Die zijn de laatste tijd vaker dan ooit 'in het nieuws' vanwege de discussie over 'echt nieuws en nep-nieuws'.

Welke vorm van nieuwsvoorziening je ook volgt, er is één vraag die we als nieuwsconsument vermoedelijk allemaal steeds beter moeten leren onderzoeken en naar beste weten beantwoorden:

Wie vertelt me dit nieuws eigenlijk? En waarom?

HOE WAAR

Misschien kun je je nog het boek Het zijn net mensen (2006) van journalist en antropoloog Joris Luyendijk herinneren. Het verhaalde over hoe hij als correspondent in het Midden-Oosten meemaakte dat het nieuws dat we in het westen lezen over deze regio op zijn zachtst gezegd 'gekleurd' is. Zijn verslag leverde een belangrijke bijdrage aan dat we ons als nieuwsconsument begonnen af te vragen hoe 'waar' nieuws eigenlijk is.

Een belangrijke les die je kunt halen uit het betoog van Luyendijk is dat journalisten nooit in staat zijn om objectief verslag te doen van de werkelijkheid. Dat wat zij om zich heen zien gebeuren is altijd gefilterd door hoe zij kijken. Dat wat zij vragen aan anderen wordt altijd mede gevormd door hun eigen ervaring en persoonlijke beleving van de werkelijkheid. En de feiten die zij verzamelen zijn lang niet altijd door onszelf te toetsen.

Als we daarbij even teruggrijpen op de blogs op deze site over hoe onze onbewuste overtuigingen onze werkelijkheid bepalen, dan lijkt het inderdaad naïf om aan te nemen dat onze algemene nieuwsvoorziening 'waarachtig' is.

En hetzelfde argument gaat op voor de mensen die het alternatieve nieuws maken. Ook zij hebben hun onbewuste overtuigingen, die een rol spelen bij hoe zij de werkelijkheid om zich heen waarnemen, welke vragen zij stellen. En ook daar zijn feiten bij lange na niet door onszelf te checken (en om het nog wat ingewikkelder te maken: dit alles geldt ook voor boeken, zoals die van Luyendijk, en voor blogs zoals ik die hier schrijf :).

Dus hoe je het ook wendt of keert, welke type informatie je ook tot je neemt, je komt altijd weer terug bij vragen als: Wie vertelt me dit eigenlijk? Wat is diens achtergrond? Wat is zijn perspectief, belang? En omdat je die vragen zelden beantwoord vindt in de media die je bekijkt, zou een logische vraag kunnen zijn: hoe vergaar ik mijn eigen informatie, zodat ik continu mijn eigen beeld kan vormen van de werkelijkheid zoals ik die zie los van hoe anderen die zien? We hebben de keuze om dat niet te doen. En daarmee ook de kans dat we grotendeels leven binnen kaders, die anderen voor ons hebben gemaakt.

EEN FLEXIBELE OPEN BOX

Maar wat betekent het om je eigen 'flexibele kaders' te maken? Een 'box' die poreus genoeg is, waardoor die allerlei aan informatie door kan laten. Informatie die je misschien niet meteen geloofwaardig, acceptabel of passend vindt en die je dus het liefste buiten beeld zou houden. Een flexibele box die met je meegroeit naarmate je meer ontdekt, ziet, leert en dus groeit.

Om te beginnen maakt leven vanuit het perspectief dat deze werkelijkheid een virtuele werkelijkheid is', de weg vrij om niets uit te hoeven sluiten. In een virtuele werkelijkheid kan alles, mits het een bepaalde historische consistentie heeft (de bomen in je straat veranderen niet van de ene op de andere dag van kastanjes in eiken, want dat zou deze werkelijkheid al te verwarrend maken voor mensen met ons soort van bewustzijn). Maar bewust zijn in een virtuele werkelijkheid, maakt dat je je beseft dat veel mogelijk is. Veel meer dan onze 'box' doet vermoeden.

Om dat te oefenen, kunnen we onszelf twee dingen leren:

• sceptisch zijn (ik geloof niets zomaar, wie het ook zegt)

• een volledige open geest hebben (ik sluit niks uit alleen omdat ik of anderen denken dat het niet kan).

VRIENDELIJK ZIJN VOOR JEZELF

Zoals ik er tegenaan kijk, is de volgende taak die we te doen hebben het met enige regelmaat raadplegen van diverse bronnen. Als het gaat om ons wereldlijke nieuws dan betekent dat dus zowel nieuws dat we 'regulier' noemen als dat wat 'alternatief' heet. Ga vooral ook na hoe vaak je dat doet, want voor beide bronnen geldt dat zij een grote bijdrage leveren aan gevoelens van bedreiging en dus angst. Dat zijn immers de manieren om mensen hun aandacht te krijgen.

Diezelfde emoties triggeren echter ook onze overlevingsprogramma's (ons vlucht-, vecht- of vermijdgedrag), waardoor we niet in staat zijn om een meer observerende positie in te nemen. En daardoor genereren we alleen maar meer angst. Merk je dat het nieuws een slechte invloed heeft op je staat van (wel)zijn, dan kun je overwegen het gewoon (een tijd) niet tot je te nemen. Erop vertrouwen dat dat wat je echt weten moet wel tot je komt, is ook een groot goed.

Je kunt in zo'n periode van minderen oefenen met niet meegezogen hoeven worden in het wereldse drama. Opgaan daarin maakt alleen maar dat we bijdragen aan de emotionele lading ervan. En aan emotionele geladenheid - vanuit onze gevoelens van bedreiging en dus angst - hebben we in de wereld geen tekort. We hebben wel een tekort aan oprechte compassie en medeleven met de mensen die deel uitmaken van het drama. En het is moeilijk om oprechte compassie te betonen als je verstrikt bent in je eigen emoties.

Maar waarom zouden we eigenlijk beide soorten media raadplegen? Omdat ze in mijn ervaring beide een specifieke rol vervullen op het wereldtoneel:

• Het 'reguliere nieuws' geeft je een beeld van wat er zoal gaande is voor de schermen en in de coulissen van het wereldtoneel. Je ziet hoe daar vaak de officiële woordvoerders van de formele autoriteiten/instituties aan het woord zijn. En waarvan we denken dat deze partijen de touwtjes in handen hebben. Dus dit is het beeld zoals iedereen dat zo ongeveer kent. Het is voor je waarheidsonderzoek handig om daar voeling mee te hebben (je hoeft er dus niet in te duiken, maar kunt het scannen).

• De zogeheten alternatieve media hebben zich ten doel gesteld om vooral te onderzoeken wat er achter de schermen gaande is. Ze kijken naar wie de mensen zijn die je niet zozeer ziet op het wereldtoneel, maar die wel een impact zouden hebben op wat er daar gebeurt. Met deze zienswijzen zijn we vaak minder bekend en dus vraagt het nogal eens meer tijd om je in te lezen in deze informatie. Het is aan te raden om ook hier waar dat kan spaarzaam te zijn. De hoeveelheid aan informatie - en de heel uiteenlopende perspectieven - kan overweldigend zijn.

De twee horen dus in zekere zin bij elkaar als je je een beeld wilt vormen van standen van zaken in de wereld. Beide doen ze verslag van gebeurtenissen in deze virtuele werkelijkheid bekeken door verschillende lenzen. Door dat te doen dwingen ze ons, de toeschouwende spelspeler die steeds bewuster wil worden, om onze eigen waarheid te vormen. Ik kan me zo voorstellen dat dat in onze werkelijkheid het evolutionaire nut is van het bestaan van deze fenomenen.

DE PRAKTIJK: VOORBEELD

Ik neem het nieuws rondom de gebeurtenissen op 11 september 2001 in de Verenigde Staten even als voorbeeld. Want daar zijn we allemaal wel bekend mee of we het nieuws nu volgen of niet. In de reguliere media kun je terugvinden wat formele autoriteiten vaststellen over deze gebeurtenissen (het is een terroristische aanslag gepleegd door een vijand van Amerika).

In de alternatieve media kun je terugvinden hoe andersoortige autoriteiten tegen de gebeurtenissen aankijken (er komen bijvoorbeeld architecten of constructiewerkers aan het woord die zegen dat het gebouw niet kon instorten zoals het deed door een invliegend vliegtuig. De onderzoeksvraag is dan bijvoorbeeld: is er meer aan de hand dan dat?).

De bevindingen van beide soorten media in de afgelopen jaren blijken nogal te verschillen. De reguliere media komen met feiten die zouden aangeven dat het om een terroristische aanslag gaat. De alternatieve media komen met feiten, die zouden laten zien dat dat wat de formele autoriteiten zeggen niet (helemaal) waar is. Als lezer merk je mogelijk dat je ervaart dat er inconsistenties zijn, die je aan het denken zetten over de vraag wat nu waar is.

Het 'spel' rondom de waarheid van 9/11 is al vijftien jaar gaande. Wat het duidelijk heeft gemaakt, is dat er onafhankelijk en doorwrocht onderzoek nodig is om meer duidelijkheid te verkrijgen. Dat is nog steeds niet van gekomen.

Op basis daarvan zou je je als nieuwsconsument kunnen afvragen: zijn er partijen die er baat bij hebben dat er geen onderzoek komt? Zou dat kunnen betekenen dat de berichtgeving in de alternatieve media een kern van waarheid bevat, omdat de overheid iets achter te houden heeft?

INFORMATIE EN GESCHIEDENIS MAKEN

En een vraag van een heel andere orde is: wat maakt dat de Amerikanen zelf dat onderzoek niet afdwingen als men denkt dat er iets niet deugt? De reden daarvan zou wel eens dezelfde kunnen zijn als hierboven beschreven. Al zijn er feiten die verontrustend zijn, dan kiezen we er als mensen vaak voor om die buiten beeld te willen houden. Dat is het directe gevolg van onze getriggerde overlevingsprogramma's. We voelen ons ongemakkelijk met die feiten, want die kunnen ertoe leiden dat we ons bestaan in een heel ander licht moeten gaan zien. We willen die ongemakkelijkheid vaak liever bestrijden (we maken de informatie die bedreigend is belachelijk). Of vluchten ervan weg (we doen alsof de informatie niet bestaat).

Het gevolg daarvan is weer dat we dingen gaan bedenken, zodat ons verhaal kloppend kan zijn. Dan kunnen we ons weer meer op ons gemak gaan voelen. Zo creëren we - op allerlei manieren - steeds onze werkelijkheid. In het klein en in het groot. Het maakt bijvoorbeeld ook dat onze geschiedenis - iets waarvan we geneigd zijn te denken dat het toch heel 'feitelijk' is - vaak meer gebaseerd op wat we als mensen geloven, dan wat er daadwerkelijk gebeurd zou zijn.

We zijn dan ook gevoelig voor allerlei informatie, die dagelijks op ons afkomt, die je 'propaganda' zou kunnen noemen. Dat is informatie die gemaakt is om een bepaald beeld van iets te creëren, waardoor je kunt beïnvloeden hoe mensen denken, voelen en handelen (misschien herken je dat ook wel 'in het klein', want we maken allemaal bij tijd en wijle propaganda als we bijvoorbeeld een bepaald beeld van onszelf willen etaleren :)

SCEPTISCHE OPEN GEEST

Als je steeds sceptisch en met een open geest verschillende bronnen onderzoekt, dan kun je een begin maken met het vormen van je eigen gedachten (en tegelijkertijd met onderzoeken waar je angsten opspelen als je dingen tegenkomt die niet stroken met je geloof en overtuigingen). Waarbij je steeds rekening houdt met het feit dat er zoveel informatie voorhanden is, dat je nooit 100 procent kunt weten of die waar of onwaar is. Want de informatie waarmee we onszelf dagelijks confronteren is dus niet per se op feiten gebaseerd. En door de grote hoeveelheden is het ook niet doenlijk om alles wat als een feit gepresenteerd wordt zelf te checken.

Het helpt daarom om vragen te stellen als:

• Geloof ik dat er waarheid schuil kan gaan achter dit bewijsmateriaal?

• Waar zit 'm de onzekerheid in deze informatie?

• Waar vind ik feiten, en dus iets dat je kunt toetsen?

• Wat is de achtergrond van de mensen die informatie geven, wat zijn hun perspectieven, wat is hun belang, wat is hier 'de propaganda'?

Dat alles gedaan hebbende, blijft er altijd ook onzekerheid bestaan. Ook weer zo'n gevoel waar wij mensen over het algemeen ongemakkelijk van worden. En tegelijkertijd is dat gevoel een belangrijke component van 'de virtuele werkelijkheidstrainer' waar we onderdeel van uitmaken.

Het is een uitnodiging van het Grote Bewustzijn Systeem om ons te oefenen in het volgende level: een virtuele werkelijkheid waar we minder gericht zijn op hoe iets/iemand eruit ziet / klinkt (imago) en meer op wat waar is (feit/inhoud). Dat betekent dat je voortdurend je eigen onderzoek hebt te doen in plaats van allerlei over te laten aan wat we nu 'autoriteiten' noemen. Dat volgende level in ons bewustzijn begint, zoals altijd, in en met onszelf en de moed die we hebben om nieuwe richtingen te vinden. In dit Grote Bewustzijn Systeem - dat gericht is op het vergroten van liefde en het verminderen van angst - is waarheid uiteindelijk altijd de meest kansrijke uitkomst als we dat willen. En dat brengt ons als mensheid hopelijk een heleboel nieuws onder de zon!

____________________

* De titel van deze blog is een parodie op de uitspraak van de Vlaamse schrijver/acteur Gerd de Ley: "Er is te weinig zon onder het nieuws".