De dingen zien zoals WIJ zijn (perspectieven 2/4)
Het kunnen innemen van meer dan één perspectief op onze werkelijkheid, is voor de meesten van ons vaak veel lastiger dan we denken. Het vraagt om training. Maar waarom eigenlijk?
Veel van de moeite die we ervaren om ons echt te verplaatsen in hoe een ander tegen de dingen aankijkt, heeft te maken met de organisatie van onze eigen (innerlijke) hardware. Het is dus vooral ons biologische systeem dat om aanpassing vraagt.
Op deze site bekijken we dat biologische systeem niet zoals we dat op school geleerd krijgen. Want daar leren we dat onze hersenen ons bewustzijn produceren. Hier keren we het om: de hersenen zijn een product van bewustzijn. Dat is waarom we hier zeggen dat onze hersenen virtueel zijn (net zoals het biologische systeem waar ze deel vanuit maken).
Onze hersenen zijn als het ware een ontvangstsysteem voor data (bewustzijn). Samen met het zenuwstelsel vormen ze een infrastructuur, die ons helpt om de ervaringen die we in onze werkelijkheid opdoen te organiseren. En zoals met elk systeem is het ook hier zo dat, naarmate de verschillende onderdelen beter op elkaar zijn afgestemd, het systeem beter functioneert.
Je ziet hieronder een korte animatie van die verschillende hersenonderdelen (de termen staan er in het Engels, maar geven ook als ze je niet helemaal duidelijk zijn, een goed beeld van het geheel).
'PRATENDE' HERSENEN
Ons biologische systeem is ook zo ingericht dat het meer en meer data (bewustzijn) kan leren processen en zo groei en ontwikkeling kan faciliteren. Voorwaarde is dus dat de verschillende onderdelen optimaal met elkaar kunnen praten. En precies daar zit 'm de crux als het gaat om of en hoe capabel we zijn om de werkelijkheid van verschillende kanten te bekijken.
Grofweg kunnen we zeggen dat het brein uit drie belangrijke onderdelen bestaat: de amygdala (reptielenbrein), het limbische systeem (zoogdierbrein) en neo-cortex (denkbrein). En voor de meesten van ons geldt dat de communicatie tussen die delen - vanuit een evolutionair standpunt bekeken - nog volop in ontwikkeling is.
Zo is de amygdala het onderdeel dat actief is in situaties waarin we ons 'bedreigd' voelen. Het kan om hele simpele en uiteenlopende gebeurtenissen gaan. Bijvoorbeeld als we het gevoel hebben dat we gezicht verliezen (zoals bij klein of groot falen), dat we terrein verliezen (zoals bij geluid van buren dat ons huis binnendringt, bij het verliezen van een baan etc.) of als we inboeten aan fysiek welzijn (zoals bij ziekte).
Als we situaties als bedreigend ervaren voor de status quo, dan zet de amygdala ons aan tot vechten, vluchten of verlammen.
De amygdala is het deel van onze hardware dat evolutionair gezien als eerste operationeel was. Onze automatische reactiepatronen - vechten, vluchten, verlammen - zijn dus diep ingesleten. En de afstemming tussen dit oude deel en het veel nieuwere deel van onze hersenen - de neo-cortex - is bij de meesten van ons nog niet maximaal. Daardoor vinden we het lastig om ook in situaties waarin we ons ongemakkelijk voelen na te blijven denken in plaats van dat emoties de overhand krijgen. Want de neo-cortex is het deel van onze hardware dat ons helpt om een situatie te beoordelen door analyse en redenatie (we hoeven dan dus niet automatisch te vechten, vluchten of verlammen).
NIET ZO GEK
Als je het zo bekijkt dan is het dus heel logisch dat we van nature steeds één perspectief willen innemen, namelijk dat van onszelf. Want dat vergroot onze kans op overleving. Als we ons gedwongen voelen om ook andere standpunten in ogenschouw te nemen, dan leidt dat tot conflicten in onze hardware. En het eerste dat we dan dus geneigd zijn te doen is: vechten, vluchten of verlammen.
Praktisch komt dat erop neer dat onze eerste neiging is om één van de perspectieven overboord te gooien (vaak die van iemand anders als we vechten of vluchten of juist die van onszelf als we verlammen of vluchten). Zodra we ons weer op één standpunt (de status quo) kunnen richten, keer de rust terug. We hebben het naar ons gevoel 'gered'.
Het veilige gevoel van de status quo is altijd tijdelijk. En dat is een geluk bij een ongeluk. Want daardoor kunnen we leren groeien: het doel van het Grote Bewustzijn Systeem. Die groei ontstaat bijvoorbeeld doordat we moe worden van altijd moeten vechten of vluchten als we in bepaalde situaties terecht komen. Of omdat de verlamming die altijd optreedt als we juist iets zouden moeten doen ons steeds meer benauwt.
We beginnen - met onder meer de inzet van de neo-cortex - na te denken over deze situaties. We gaan analyseren en zien voor ons hoe het misschien ook anders zou kunnen. Allemaal manieren van activeren en trainen van de neo-cortex. Waardoor die de reflexen van de amygdala als het ware (steeds beter) kan gaan coördineren.
Zo leren we beetje bij beetje een ander standpunt in te nemen, naast het onze. En de onderdelen van onze hardware raken zo langzaamaan wat beter op elkaar afgestemd. Waardoor er vanuit het dataveld van bewustzijn - waar we continu deel van uitmaken - nieuwe data beschikbaar kunnen komen. We worden steeds beter in het oppikken en verwerken daarvan. En leren zo de data in onze werkelijkheid anders te decoderen. Ons perspectief op onze werkelijkheid groeit.
BEWUST (LEER)PLEZIER
In bepaalde fasen van ons mensenleven leren we vooral via het doormaken van ervaringen, die in onze beleving negatief zijn (het zijn onze 'schatten in de put'). En naarmate we meer trainen, en dat ook steeds bewuster doen, worden we bedrevener in het leren (we zoeken bijvoorbeeld bewust begeleiding bij het vinden van nieuwe perspectieven, we gaan (meer) mediteren, we zoeken bewust steeds nieuwe informatie en kennis op en passen die toe). Gaandeweg merken we ook dat we er plezier in beleven om iets anders te kunnen zien dan alleen ons eigen perspectief. En om steeds meer perspectieven naast elkaar te kunnen zetten. We gaan de rijkdom van diversiteit herkennen. En een doorgaand bewuste training in het leven van alledag kan er het gevolg van zijn.
Als anderen ons standpunt niet zien, dan is het dus lang niet altijd zo dat er sprake is van onwil. Heel vaak is er sprake van dat de hardware niet zodanig afgestemd is, dat iemand de mogelijkheid heeft om te zien wat je bedoelt. En dan zijn er allerlei manieren te vinden om toch te kunnen communiceren (ook die kun je bewust leren toepassen). Waarbij we dan ook merken dat we een gezond conflict niet hoeven schuwen. Want zoals Charlie Chaplin het zei: "Wees niet bang te botsen. Zelfs sterren doen dat wel eens en daaruit worden nieuwe werelden geboren". Wat er kan - en hoever de mogelijkheden reiken - hangt voor een groot deel weer af van je eigen capaciteiten.
De moraal van dit verhaal is dus misschien wel, dat we onszelf er steeds aan kunnen herinneren dat alles wat wij om ons een zien 'een perspectief' is en niet per se 'de waarheid'. En hoe meer perspectieven we weten te omarmen, hoe meer 'waarheid' we kunnen ont-dekken.
__________________________________________________
GERELATEERDE BLOGS
>>> Andere delen in deze serie:
- Jij ziet jij ziet wat ik niet zie (deel 4)
>>> Overige gerelateerde blogs, gebundeld in een e-boek op deze pagina.