De virtuele werkelijkheid & stand van zaken in de 21ste eeuwse wetenschap

Dit is de laatste blog in de serie die gaat over vier heel verschillende vragen en hoe die vanuit het perspectief van de 'virtuele werkelijkheid' bekeken kunnen worden. Waardoor zichtbaar wordt dat je vaak tot heel andere antwoorden komt, dan we gewend zijn (je vindt de vorige blogs hier: deel 1; deel 2; deel 3).

In dit deel komt deze vraag aan de orde:

Waarom weet de wetenschap veel, maar zijn er ook heel belangrijke vragen waar men maar geen antwoord op schijnt te kunnen vinden?

Voordat ik daar verder op in ga, vertel ik graag eerst iets over mijn eigen relatie tot deze vraag.

ONDERZOEK NAAR 'BEWUSTE EVOLUTIE'

In de beginjaren van deze eeuw volgde ik een master over 'bewuste evolutie'. Via deze opleiding had ik de kans om dit thema vanuit zoveel mogelijk perspectieven te bekijken. En dat ook te doen op een wetenschappelijke basis.

Twee jaar lang onderzocht ik het onderwerp 'bewuste evolutie' vanuit een scala aan disciplines: wiskunde (chaostheorie), ontwikkelingspsychologie (waaronder neurologie), moderne natuurkunde (relativiteitstheorie & kwantumfysica), sociologie (evolutionaire ontwikkeling samenlevingen), filosofie (waaronder religie & spiritualiteit), kunst en cultuur, media en communicatie.

Hoewel ik niet onwetend ben als het gaat om het onderwerp 'wetenschap', noem ik mezelf geen wetenschapper in de reguliere zin van het woord*. Dat is dan ook de reden dat ik in dit schrijfsel vaak gebruik zal maken van citaten van wetenschappers (onder wie met name ook Thomas Campbell, de natuurkundige wiens werk ik vaak als uitgangspunt neem voor deze blogs en ook voor mijn eigen levenservaring).

Voor de studie over 'bewuste evolutie', heb ik vaak gestudeerd op een aantal zogeheten 'harde problemen' in de wetenschap. Moeilijk te kraken noten dus. Een van de belangrijkste daarvan, is de vraag wat de bron is van ons 'bewustzijn'.

De aanname is dat ons brein op een of andere manier 'bewustzijn' produceert. Maar een bevredigende theorie die, op een wetenschappelijk elegante manier, antwoord geeft op hoe dat gebeurt is er niet ('wetenschappelijk elegant' betekent dat zo'n theorie niet leunt op een grote hoeveelheid aannames. En dat er voldoende feitelijke onderbouwing is om de theorie logisch, navolgbaar en daardoor aannemelijk te laten zijn).

HET BEGIN VAN EEN ANDERE WETENSCHAP?

Er zijn - in toenemende mate - wetenschappers, die zeggen dat de aanname dat ons brein ons bewustzijn produceert niet klopt. Onder hen bijvoorbeeld ook de Nederlandse cardioloog Pim van Lommel. Hij doet al zo'n 20 jaar onderzoek naar zogeheten bijna-dood ervaringen bij patiënten die een hartstilstand hebben overleefd. Volgens de uitkomsten van zijn onderzoek, is het niet zo dat ons bewustzijn ophoudt te bestaan op het moment dat we volgens de medische wetenschap 'klinisch dood' zijn. Van Lommel herkent een aantal patronen in de verhalen van mensen, die herinneringen daaraan hebben:

• er is een ervaring van buiten het lichaam zijn, maar zeer levend en wel ( als men het lichaam bijvoorbeeld ziet liggen, dan is er geen verbinding mee).

• er is in die ervaring geen pijnbeleving (noch van de hartstilstand zelf als van ernstige verwondingen)

• er is geen angstbeleving

En verder heeft hij talloze verhalen vergaard van wat mensen verderop in dat proces ervaren (wil je meer weten dan kun je hier allerlei filmpjes vinden waar Van Lommel vertelt over zijn bevindingen en conclusies).

Vanuit zijn wetenschappelijke achtergrond bekeken, is dat wat hij optekende onmogelijk. Hij zegt daar zelf over: "Vanuit mijn opleiding gezien, kan dit niet. Want we hebben altijd geleerd dat als je bewusteloos bent, dan kun je geen herinneringen hebben, of emoties en je kunt niet waarnemen. Hoewel we daar veel onderzoek naar hebben gedaan, blijken er geen medische redenen te zijn die deze toestand kunnen veroorzaken." De vraag is dus: hoe kunnen we dit dan wel verklaren?

Van Lommel, en anderen die zich met deze fenomenen bezighouden, stellen zich vooral veel vragen en zijn minder opzoek naar verklaringen ("wetenschap schiet tekort als het gaat om dit soort dingen kunnen bewijzen. Dat kunnen we niet", zegt Van Lommel daarover). Het doel van 'vragen stellen', is dat dingen uiteindelijk in elk geval begrijpbaarder kunnen worden. Eén van de ingangen die daarbij helpt, is de 'kwantumfysica'.

Uit experimenten van de kwantumfysica, zou je kunnen afleiden dat bewustzijn niet alleen 'in' ons bestaat, maar ook 'buiten' ons. Het is in die zin 'non-lokaal', het heeft geen begin en geen einde.

Van Lommel is van daaruit tot de conclusie gekomen, dat onze hersenen een soort 'antenne' zijn, die kan zenden en ontvangen. Hersenen hebben dus geen bewustzijns-producerende functie, maar een bewustzijns-faciliterende functie.

Door bewustzijn te faciliteren, maken onze hersenen het ervaren van bijvoorbeeld ons dagelijkse waakbewustzijn mogelijk. Maar ook andere staten van bewustzijn (zoals slapen, dromen etc.). En ook voor ons minder bekende staten, die in deze blogs ook vaker ter sprake zullen komen.

BETERE VERKLARINGEN

De kwantumfysica lijkt dus een aantal zaken 'begrijpelijker' te kunnen maken. Maar binnen deze discipline - die nu zo'n honderd jaar bestaat - spelen er ook een aantal nogal 'harde problemen'. Die hebben er - heel kort door de bocht gesteld - mee te maken dat experimenten uit de kwantumfysica laten zien dat 'de kosmos' een 'informatieveld' is. Waar alles met elkaar verstrengeld is. En waar 'deeltjes' - die op een immense afstand van elkaar staan - elkaar direct kunnen beïnvloeden. Dat kost dus geen tijd zoals dat in onze werkelijkheid wel het geval is.

Het is met name op onderwerpen als deze dat kwantumfysici hun hersenen kraken. Maar binnen hun wetenschappelijke kaders geen steekhoudende verklaringen kunnen vinden. Het gevolg daarvan is dat er verklaringen de ronde doen, die niet echt hout snijden. Eén daarvan is de uitleg van het experiment met 'de dubbele sleuf', die zowel door sommige natuurkundigen als door leken vaak wordt verteld. Ik geef het hier heel erg vereenvoudigd weer.

Heel beknopt uitgelegd ging het hier om een experiment waarbij 'deeltjes' (bijvoorbeeld elektronen) door twee sleuven met daarachter een reflectiewand worden geschoten. De verwachting is dat je de elektronen, zodra ze de achterwand bereiken, als een punt van licht kunt waarnemen. Een deeltje reist volgens de wetten van de fysica immers in een rechte lijn door tijd en ruimte.

Dat deed het echter niet per definitie. Er waren 'deeltjes' die een golfpatroon vertoonden de wand. En die dus niet in een rechte lijn door de sleuf naar de achterwand reisden (je kunt hier een schematische weergave van het experiment zien om je een idee te geven en hieronder vind je een video, Engels).

Men was geschokt door deze uitkomsten, die de stand van zaken in de natuurkunde danig op hun kop zetten. Het experiment is vele malen herhaald, met steeds dezelfde uitkomsten. Sommige 'deeltjes' werden als een vast punt op de achterwand weergegeven. Andere vertoonden een golfpatroon. Bij één van de vele experimenten, werd besloten een aantal sensoren in de gleuven te plaatsen. Zo zou je de weg van het 'deeltje' precies kunnen volgen. De uitkomst was dat niet het golfpatroon verscheen op de achterwand, maar het puntpatroon.

De verklaring die je als gevolg van deze uitkomst vaak hoort, is dat een 'deeltje' zich kan gedragen als een 'deeltje' én als een 'golfje'. En dat een 'golfje' ineenstort, zodra het gemeten wordt (bijvoorbeeld via sensoren). Als gevolg van de meting en de ineenstorting die daarop volgt, wordt het 'golfje' dus een 'deeltje'. Het 'harde probleem' waar kwantumfysici mee worstelen, is dat de verklaringen die worden gegeven niet onderbouwd kunnen worden door fundamentele principes.

HET WETENSCHAPPELIJKE GELOOF

De uitkomsten van dit experiment zijn voor kwantumfysici dus een groot mysterie. De reden daarvoor zou wel eens niet zo ingewikkeld kunnen zijn. Als je bereid bent een aantal van je geloofsovertuigingen onder de loep te nemen. Eén daarvan is dat onze huidige wetenschap uitgaat van een werkelijkheid, die is opgebouwd uit materie (deeltjes). En een werkelijkheid waar 'oorzaak en gevolg' een lineair gegeven zijn in tijd en ruimte zijn.

En als je vasthoudt aan die overtuiging, hoezeer ook de uitkomsten van experimenten steeds laten zien dat dat geloof kennelijk niet klopt, dan blijft het raadsel bestaan. En dat heeft niet alleen implicaties voor de wetenschap, maar in heel concrete zin voor ons allemaal (daarover in een later blog meer).

Als we nu naar de uitkomsten van deze experimenten kijken vanuit de theorie over onze werkelijkheid als zijnde een virtuele werkelijkheid, dan vind je daar fundamentele principes die een onderbouwing van de uitleg mogelijk maken. Het belangrijkste principe is dat er in de virtuele werkelijkheid geen 'deeltjes' bestaan. Alles in deze werkelijkheid is gebaseerd op informatie, potentie, kansverdeling.

ONZE DAGELIJKSE WERKELIJKHEID

Hoewel voor ons onwennig, want het gaat in tegen ons wetenschappelijke geloof, betekent dat praktisch dit:

Op het moment dat jij iets bekijkt (en dus 'een meting doet'), genereer je informatie uit het informatieveld die onze werkelijkheid is. Er zijn dus in potentie vele mogelijkheden, maar sommige informatie heeft meer kans om in beeld te komen dan andere. Als bijvoorbeeld veel mensen de bomen in jouw straat hebben gezien, dan is de kansverdeling zo dat jij die bomen ook ziet in plaats van dat je iets heel anders ziet. En als je eenmaal een meting hebt gedaan (in dit geval iets hebt gezien c.q. geregistreerd), dan heb je het deze werkelijkheid binnen gehaald. Dat wat je zag zal er nu steeds opnieuw zijn. Maar het zijn data die je registreert die afkomstig zijn van het informatieveld dat onze werkelijkheid is. Er zijn geen 'vaste deeltjes' die samen een fysiek bestaande boom vormen.

De bomen zijn en blijven dus data die je ontvangt vanuit een datastroom, waarvan we hebben afgesproken dat dat 'een boom' is. Als je je ogen sluit dan ontvang je die data niet meer. Is de boom dan weg? Nee, want de boom is geen fysieke boom die daar staat zoals wij denken dat die daar staat. Hij is een datastroom. Doe je je ogen dicht, dan ontvang je gewoon geen data meer uit die stroom zoals je deed toen je nog keek. Belangrijk is stil te staan bij het feit dat de boom er niet is zoals wij denken dat die er is. Hij is niet fundamenteel. Bewustzijn is fundamenteel ofwel 'informatie'. En wij ontvangen die informatie via onze hersenen die een soort antenne zijn, zoals cardioloog Pim van Lommel dat verwoordt.

Onze virtuele werkelijkheid werkt zoals die werkt, omdat er bepaalde regels zijn die maken dat we (een zekere) consistentie ervaren. En we dus niet te maken hebben met steeds veranderende datastromen, waardoor voor ons mensen (en dus ons lineaire bewustzijn) alles heel onvoorspelbaar zou gaan lijken. Zo moet informatie die onze werkelijkheid binnengehaald wordt en die deze werkelijkheid vormt 'historisch consistent' zijn. Die kan dus niet al te zeer afwijken van wat gebruikelijk is.

Overigens zitten daar wel marges in, zodat er steeds vernieuwing kan ontstaan. Soms zijn die marges ook best flink (vaak gaat het dan vooral om situaties die minder publiek zijn, en waar mensen min of meer in hun privé-omgeving dingen kunnen meemaken die volgens de algemene norm niet zouden kunnen). Een zekere 'historische consistentie' is dus belangrijk voor de ontwikkeling van bewustzijn en daarmee de duurzaamheid van het Grote Bewustzijn Systeem. Over waarom die consistentie er is zoals die er is, hebben we het nog vaker in verschillende blogs (en zoals altijd als je meer wilt weten over de fundamentele principes van de virtuele werkelijkheid kijk dan hier (beknopt) of hier (uitgebreid).

POTENTIE EN KANSVERDELING

Terug naar het dubbele sleuf experiment. Er gebeuren twee dingen die van belang zijn en die voor misverstanden zorgen:

• Wetenschappers schieten geen 'deeltje' door de sleuven, zoals zij denken te doen. Want wist je dat het concept 'deeltje' niets meer is dan een 'model'? Er is geen wetenschapper die ooit een 'deeltje' heeft gezien. Het is dus een hypothetisch model van de werkelijkheid, en dat model zijn we als 'absoluut waar' zijn gaan zien. Wat er dus in virtuele termen gebeurt, is dat er een potentieel deeltje door de sleuven wordt geschoten. En of dat potentiële deeltje zich op de achterwand aftekent als een punt- of golfpatroon, heeft te maken met 'kansverdeling' en met de 'historische consistentie'.

• Het patroon dat zich aftekent op de achterwand wordt door wetenschappers gezien als dé uitkomst van het experiment (omdat men er vanuit gaat een 'deeltje' door de sleuf te hebben geschoten dat nu aangekomen is op de achterwand en een patroon laat zien). Maar er bestaat geen deeltje dat recht door tijd en ruimte reist, er bestaat alleen informatie in onze werkelijkheid. Dus wat wetenschappers dé uitkomst noemen, is op dat moment alleen maar een potentiële uitkomst. Er is pas een werkelijke uitkomst als de data van het experiment geregistreerd zijn (onze werkelijkheid binnen zijn gehaald). Tot die tijd kan er met de potentiële uitkomst dus van alles gebeuren: puntpatroon of golfpatroon.

Dus op het moment dat iemand naar de uitkomsten van een experiment kijkt (registreert), dan laat een potentieel deeltje een puntpatroon zien als dat historisch consistent is met de data die er al zijn in de werkelijkheid. Op het moment dat die data er niet zijn, dan is een 'potentieel deeltje' niets anders dan dat: potentie. En die potentie wordt zichtbaar via een kansverdeling. En dat is een golfpatroon: de hoge pieken laten de plekken zien waar er veel kans is en lage waar er minder/weinig kans is.

Wie graag het hele 'dubbele sleuf experiment' uitgelegd krijgt, inclusief verklaringen vanuit de kwantumfysica of de virtuele werkelijkheidstheorie die kan hier kijken (Engelstalig).

DE MOEITE VAN VERANDEREN

De vraag is waarom de wetenschap vasthoudt aan 'verklaringen' die kennelijk niet gebaseerd kunnen worden op een aantal fundamentele wetenschappelijke principes? Zoals Tom Campbell in het filmpje hierboven ook zegt: omdat het lastig is om je overtuigingen bij te stellen. Zeker als er op basis van die overtuigingen zoveel werk is gedaan als in de wetenschap. Wetenschappers zijn ook maar gewoon mensen. Ze hechten aan hun werk en dus de kaders waar dat werk uit voortkomt.

Daarbij is het ook goed om aan te geven, dat het uitgangspunt dat deze werkelijkheid wel eens virtueel zou kunnen zijn door steeds meer wetenschappers onderschreven wordt. Er is (nu nog) wel één fundamenteel verschil met wat we hier bespreken. En dat is dat bewustzijn aan de basis ligt van alles en dus buiten ons bestaat. Zo'n alomvattend perspectief voert voor de mainstream wetenschap wat te ver. Maar opstapjes lijken er wel steeds meer te zijn.

En ondertussen is het goede nieuws, ook voor de wetenschap zelf, dat alles wat we wetenschappelijk hebben uitgevonden niet voor niets is. Allerlei regels die door bijvoorbeeld de fysica zijn ontdekt (zoals de zwaartekracht of de relativiteitstheorie) of door de biologie (de werking van het menselijke lichaam of regels in de natuur) en tal van andere zaken, hebben hun functie in deze werkelijkheid. Ze zijn onderdeel van de set aan regels, die mede bepalen hoe deze werkelijkheid werkt.

In een virtuele werkelijkheid is die set aan regels alleen niet meer fundamenteel. Fundamenteel is Bewustzijn (informatie). En al het andere is een afgeleide daarvan. Als je dat perspectief serieus wilt onderzoeken, zoals ik via dit blog tracht te doen, dan betekent dat ook dat je geloofsovertuiging op het spel moet durven zetten. Zoals durven veronderstellen dat onze wereld niet een objectieve, fysieke werkelijkheid buiten jou is. En als je deze blogs leest, en interesse hebt in dit onderzoek, dan weet je vermoedelijk ook dat het niet zo makkelijk is om dat te doen.

GELOVEN OF JE EIGEN ONDERZOEK DOEN

Op basis van alles wat hierboven staat, kunnen we nagaan of we voor onszelf willen concluderen dat:

• de aanname dat onze werkelijkheid fysiek (objectief) is niet meer op logische wijzen, zoals we die kenden uit de klassieke natuurkunde, onderbouwd kun worden.

• sinds de opkomst van de kwantumfysica (nu honderd jaar geleden), waarbij er talloze experimenten zijn gedaan, er steeds meer vragen zijn gerezen waarvoor verklaringen gebaseerd op fundamentele principes ontbreken.

• iedereen mag vasthouden aan het perspectief van de fysieke werkelijkheid, maar dat niet meer kan doen op basis van de bewering dat het wetenschappelijk is aangetoond.

• wetenschap die dat wel doet, daarmee vasthoudt aan een geloof. En dat heeft nogal wat implicaties voor hoe we naar onszelf en onze samenleving kijken (in vervolgblogs meer daarover).

Het mooie van ontwikkelingen als deze, hoe verwarrend ze ook kunnen zijn, is dat ze ruimte bieden om je huidige overtuigingen te heroverwegen. En om ze misschien wat meer terzijde te laten, zodat je je eigen onderzoek kunt gaan doen. Want zoals ik steeds benadruk: het gaat er niet om de ene overtuiging te vervangen door een andere. Het gaat erom dat we zelf (leren) onderzoeken wat voor ons waar zou kunnen zijn. Doen we dat niet dan zadelen we onszelf op met een 'geloof'. En geloof leidt veelal niet tot onderzoek, maar tot willen uitsluiten van informatie die daar niet in past. Dat heeft de informatie op deze pagina hopelijk een beetje duidelijk gemaakt.

Dit was het laatste deel van vier blogs, waar we in zijn gegaan op heel verschillende vragen en hoe je die kunt bekijken vanuit het perspectief van 'de virtuele werkelijkheid'. Je vindt hier blog 1, 2 en 3.

Dank voor je aandacht. Ik hoop dat ik met deze schrijfsel iets bij heb kunnen dragen.

__________________________________________

* Wetenschap houdt zich bezig met meten, registreren, waarnemen, en experimenteren, ordenen en interpreteren, begripsvorming en verwoording, afleiding en voorspellen, hypothesevorming en -toetsing, evaluatie en planning. Verder zijn publicatie en presentatie van resultaten essentieel naast de zogenoemde valorisatie (het zoeken naar en benutten van de economische en andere maatschappelijke waarde van wetenschap).

Wil je meer weten over hoe onze overtuigingen mede gevormd zijn door ons wetenschappelijke geloof in de fysieke werkelijkheid? En hoe je voor jezelf kunt gaan ontdekken waar je overtuigingen je in de weg zitten? Luister dan naar deze audio (de link brengt je naar de website 'SoundCloud').